Je kunt enorm schrikken als je kind ineens keihard gaat gillen en/of huilen in zijn of haar slaap. Alles lijkt er dan op dat ze wakker zijn, maar dat is niet zo. Veel kinderen zijn in deze staat onmogelijk te wekken en reageren ook niet op de geruststellingen van de ouders. Dit verschijnsel heet nachtangst, of pavor nocturnus en komt voor bij ongeveer één op de vijftien peuters.
Naarmate kinderen ouder worden verdwijnen de aanvallen van nachtangst meestal. Pavor nocturnus komt nog bij ongeveer één procent van de volwassenen voor. Sommige mensen hebben regelmatig aanvallen terwijl anderen er sporadisch last van hebben. In dit artikel wordt uitgelegd wat nachtangst precies is en hoe je er het beste mee om kunt gaan.
Wat is nachtangst?
Nachtangst ontstaat wanneer je van de lichte slaapfase naar de diepe slaapfase gaat. In de overgang kan het gebeuren dat er angst ontstaat die groot genoeg is om het gedeelte van het brein te activeren dat gaat over bewegingen en taal.
Daardoor kun je tijdens een aanval heftig schoppen, gillen en huilen. Je bent echter niet wakker of bewust want het gedeelte van de hersenen dat hoort, voelt en zich dingen herinnert is in diepe slaap.
Het verschil tussen dromen en nachtangst
Pavor nocturnus is een totaal ander verschijnsel dan normale dromen. Dromen treden op in de REM fase van de slaap. Deze fase doorloop je tussen slapen en waken waardoor het bewustzijn actiever is.
Als je kind overstuur raakt van een droom dan kan het zich herinneren wat het gedroomd heeft en reageert op geruststellingen. Dat is totaal anders bij nachtangst.
Een ander groot verschil tussen dromen en nachtangst is het moment waarop dit meestal gebeurt. Dromen komen voornamelijk voor aan het einde van de nachtrust wanneer je de transitie maakt naar het wakker zijn. Nachtangst treedt meestal op in de eerste drie uur van de slaap. Bij mensen die er regelmatig last van hebben gebeurt het meestal rond dezelfde tijd, vooral als ze op een vaste tijd naar bed gaan.
Symptomen nachtangst
Er zijn verschillende symptomen die erop wijzen dat jij of je kind last hebben van nachtangst. Een aanval van pavor nocturnus is vooral herkenbaar door de combinatie van heftige uitingen en afwezig bewustzijn. Bij nachtangst gaat je kind, partner of jijzelf vaak gillen, huilen en/of heftig bewegen in de slaap.
Het bewustzijn en geheugen zijn in diepe slaap
Ondanks de heftige lichamelijke uitingen is het moeilijk om de persoon wakker te maken. Dat komt doordat het bewustzijn tijdens een aanval van nachtangst in een diepe slaaptoestand verkeert. Als het je wel lukt om iemand te wekken dan weet die persoon niet wat er gebeurd is of waarom hij of zij zo overstuur was. Nachtangst lijkt niet verbonden te zijn met dromen, maar met onverklaarbare emoties en angsten die uit het onbewuste komen.
Gillend of huilend wakker worden
Volwassenen die last hebben van nachtangst zullen vaker gillend of huilend wakker worden dan kinderen. Dat komt doordat de slaap van je kind zo diep is dat hij of zij zelf niet door heeft dat het lichaam overstuur raakt. Volwassenen slapen iets minder diep en het is voor hun lichaam intenser om voluit te gillen, huilen, trappen of slaan. Daardoor worden ze vaak zelf wakker tijdens een aanval.
Kies jij ook voor een verzwaringsdeken?
Nachtangst kinderen
Nachtangst heeft waarschijnlijk iets te maken met het proces waarin de verschillende delen van de hersenen verbindingen vormen. In veel onderzoeken wordt een verband gezien tussen ouders (of andere familieleden en de kinderen.
Mensen die vaak last hebben van nachtangst hebben geregeld ook ouders die ’s nachts aanvallen hebben. Kinderen die regelmatig nachtangst hebben blijken op latere leeftijd vaker te gaan slaapwandelen dan andere mensen.
Komt het vaak voor bij kinderen, gaat het nog weg?
Pavor nocturnus komt het meest voor bij peuters van twee tot drie jaar. Rond die leeftijd heeft ongeveer één op de vijftien jongens en één op de dertig meisjes wel eens een aanval. Bij sommige kinderen kun je de klok erop gelijkzetten. Bij hen is het elke avond rond dezelfde tijd raak.
Vanaf het zesde levensjaar wordt dit verschijnsel bij de meeste kinderen minder. Uiteindelijk gaat het dan vanzelf weer weg. Bij kinderen vanaf tien jaar komt nachtangst al bijna niet meer voor. Sommige mensen houden er echter hun hele volwassenen leven last van.
Nachtangst volwassenen
Vanaf de leeftijd van twaalf jaar heeft nog maar één procent van de mensen last van nachtangst. Er wordt echter wel een verband getrokken tussen de kindertijd en volwassenen. Mensen die als kind vaak last hadden van nachtangst maken vaker ook als volwassene onbewuste bewegingen in hun diepe slaap. Sommige mensen gaan dan slaapwandelen terwijl anderen heftig bewegen of geluiden maken in bed.
Nachtangst kan bij oudere kinderen en volwassenen tot schaamte leiden. Het is natuurlijk vervelend als de mensen om je heen een raar idee van je krijgen door iets waar je niets aan kunt doen. Daarom is het verstandig om mensen die bij jou in de buurt slapen te informeren over het verschijnsel. Zo hoeven zij niet te schrikken als je een aanval krijgt.
Er zijn bepaalde groepen volwassenen die vaker last hebben van nachtangst. Onderzoek hierover staat nog in de kinderschoenen, maar het wijst erop dat het brein van gevoelige en gestreste mensen eerder pavor nocturnus produceert. Volwassenen worden vaker vanzelf wakker als ze een aanval hebben.
Nachtangst hoogbegaafdheid
Hoogbegaafdheid heeft veel voordelen, maar ook een aantal nadelen. Als je hoogbegaafd bent dan kun je grote hoeveelheden indrukken efficiënt verwerken. Je kunt een situatie tegelijkertijd vanuit verschillende standpunten bekijken en analyseren. Daarnaast zijn je gedachten vaak helder en ben je bewust van processen in je denken.
Voor veel hoogbegaafde mensen is het lastig om hun hoofd uit te zetten en in slaap te vallen. Zij hebben heldere herinneringen aan de dag. Daardoor zijn ze in bed vaak nog lang bezig met het herbeleven en interpreteren van alle gebeurtenissen. Deze overactiviteit van de cortex zorgt ervoor dat nachtangst vaker voorkomt bij hoogbegaafden.
Nachtangst hoogsensitief
Het zenuwstelsel van volwassenen en kinderen die hoogsensitief zijn is gevoeliger dan gemiddeld. Daardoor komen geluiden, lichteffecten, pijn en andere indrukken van buiten heftiger binnen. Die heftigheid geldt bij hen meestal ook voor prikkels die uit de binnenwereld komen – zoals gedachten en gevoelens. Deze gevoeligheid van het zenuwstelsel zorgt ervoor dat nachtangst vaker voorkomt.
Hoogsensitieve mensen hebben een betere hersenontwikkeling op het gebied van waarneming en aandacht. Je kunt dit herkennen aan een aantal symptomen. Je raakt bijvoorbeeld snel overweldigd door geluiden, lichten, geurtjes of een intense omgeving. Je merkt snel emoties op bij jezelf en anderen en je hebt oog voor detail.
Nachtangst autisme
Ongeveer één procent van de Nederlandse bevolking heeft last van autisme. Dat kan zich op allerlei verschillende manieren uiten. Veel mensen met autisme zijn hoogsensitief en/of hoogbegaafd. Als je last hebt van autisme dan heb je ook meer kans op slaapproblemen en nachtangst. In deze groep slaapt veertig tot tachtig procent van de mensen niet lekker, terwijl in de gehele Nederlandse bevolking slechts 25% problemen heeft met slapen.
Nachtangst ADHD
Mensen met ADHD hebben minder controle over hun motorische systeem. Daardoor kunnen ze overdag minder goed hun aandacht bij de les houden. De manier waarop hun brein werkt heeft ook invloed op hun nachtrust. Slaapproblemen en nachtangst komen namelijk vaker voor bij mensen met een aandachtstekortstoornis.
Oorzaken nachtangst
Het is niet bekend wat er precies gebeurt tijdens een aanval van nachtangst. Waarschijnlijk treedt er een storing op in de communicatie tussen verschillende gebieden in de hersenen. Dat gebeurt op het moment waarop de diepte van de slaap verandert. Bij mensen die minder integratie hebben tussen hun hersenhelften, of makkelijk geprikkeld worden, komt het verschijnsel vaker voor.
De reden dat peuters meer last hebben van nachtangst heeft te maken met de rijping van de hersenen. In die fase zijn er nog geen vaste patronen die de slaap regelen waardoor soms één deel wakker wordt terwijl de rest slaapt. Ook slaapgebrek, angst, stress en bepaalde medicijnen kunnen deze patronen verstoren.
Onregelmatig slaapritme, stress en angst
Je hebt meer kans op nachtangst als je een onregelmatig slaapritme hebt of slaapgebrek doordat je vaak een nachtje doorhaalt. In dat geval weet je systeem niet meer wanneer het nou handig is om moe te worden. Angst en stress zorgen ervoor dat (een gedeelte van) je brein denkt dat het niet veilig is om te gaan slapen. Ook dat kan zorgen voor miscommunicatie en nachtangst.
Kies jij ook voor een verzwaringsdeken?
Oplossingen/tips bij nachtangst
Er zijn geen directe oplossingen voor nachtangst. Medicijnen worden maar zelden voorgeschreven omdat aanvallen in de meeste gevallen snel voorbij gaan. Veel mensen met pavor nocturnus worden niet eens wakker en slapen na een paar minuten rustig door. De volgende dag herinneren ze zich niets en ondervinden er geen negatieve gevolgen aan.
Oplossingen voor kinderen met nachtangst
Peuters die last hebben van nachtangst hebben daar zelf meestal niets van in de gaten. Daarom is het verstandig om ze niet wakker te maken tijdens een aanval. Dat gaat misschien tegen je ouderlijk instinct in, maar je helpt ze ermee. Na een paar minuten slapen ze namelijk rustig door. Je kunt natuurlijk wel zorgen dat ze zich niet kunnen bezeren tijdens het gillen, huilen, schoppen of slaan.
Je kind van tevoren wekken
Kinderen die (bijna) elke nacht op hetzelfde moment last hebben van nachtangst kunnen van tevoren wakker gemaakt worden. Daardoor begint de slaapcyclus weer opnieuw en wordt de episode vermeden. Bij sommige kinderen is het al genoeg om ze even aan te raken zodat ze bijna wakker worden. Andere kinderen hebben er meer aan als je ze uit bed haalt, even laat plassen en dan verder laat slapen.
Een veilige nestje en een goed slaapritme
De meeste slaapproblemen verbeteren al wanneer je meer aandacht besteedt aan de slaapomstandigheden. Het eerste wat je daaraan kunt doen is een vaste bedtijd instellen. Daarnaast is het belangrijk dat de slaapkamer donker, rustig en goed geventileerd is. Een goed bed en eventueel een verzwaringsdeken kunnen ook helpen om te ontspannen tijdens de slaap.
Oplossingen voor volwassenen met nachtangst
De meeste oplossingen die gelden voor kinderen kunnen ook worden ingezet voor volwassenen met nachtangst. Een gezond slaapritme en minder gebruik van stimulerende middelen zoals koffie, alcohol en suiker kunnen al veel verbeteren. Daarnaast is het voor volwassenen natuurlijk ook belangrijk dat ze zich niet kunnen bezeren ’s nachts.
Stress aanpakken
Als je denkt dat je last hebt van nachtangst door stress dan is het verstandig om met een psycholoog te gaan praten. Die helpt je om je patronen te leren herkennen. Daardoor kun je tijdig iets veranderen zodat je niet chronisch gespannen bent.
Verzwaringsdeken
Mensen die vaak overprikkeld zijn slapen veel beter onder een verzwaringsdeken. Deze geeft je onderbewuste een gevoel van geborgen veiligheid. Daardoor is er minder kans dat een gedeelte van je brein midden in de nacht actief wordt. Verzwaringsdekens ondersteunen kinderen en volwassenen die veel stress hebben of hoogsensitief, hoogbegaafd, autistisch of hyperactief zijn.
Kies jij ook voor een verzwaringsdeken?
Hulp van de dokter
Bij kinderen en volwassenen die abnormaal vaak, lang of intens last hebben van nachtangst wordt wel eens een MRI scan gemaakt. Er kunnen ook medicijnen worden voorgeschreven maar die helpen meestal niet veel. Dit wordt normaal gesproken vermeden omdat de voordelen niet opwegen tegen de nadelen.
Schaamte wegnemen
Als je kind of jijzelf zich schaamt voor de nachtangst dan is het belangrijk om voor geruststelling te zorgen. Het is niet jouw fout dat je hier last van hebt. Door het thema te bespreken met je omgeving zul je merken dat mensen er geen probleem mee hebben. Zolang ze weten dat ze zich geen zorgen hoeven te maken kun je ’s nachts gewoon je gang gaan.
Conclusie
Nachtangst is een fenomeen dat optreedt wanneer je van lichte naar diepe slaap gaat. Soms ontwaakt dan het motorische gedeelte van de hersenen terwijl het bewustzijn diep in slaap blijft. Dat kan erin resulteren dat je gaat gillen, huilen, schoppen of slaan. Vooral peuters hebben hier geregeld last van, maar sommige mensen blijven aanvallen hebben wanneer ze volwassen zijn.
Nachtangst kan geen kwaad en hoeft ook niet genezen te worden. Zolang je kind, partner of jijzelf door kan slapen en zich niet bezeert hoeft er niets aan gedaan te worden. Als je wel last hebt van je nachtangst dan kun je proberen om je zenuwstelsel beter tot rust te laten komen. Dat kan door bijvoorbeeld een verzwaringsdeken te gebruiken, een gezond slaapritme in te stellen of met een psycholoog te gaan praten.
Interessant artikel! Ik slaap de laatste tijd niet goed en dit heeft me echt geholpen .
Wat zijn de prijzen van de verzwaringsdeken van jullie? En kan ik deze ook in de zomer gebruiken?
Bedankt voor het artikel.
Ik ervaar nachtangst voor het slapengaan, helpt een verzwaringsdeken hierbij?
Hoe weet ik of ik last heb van nachtangst?
Ik heb zelf ook erg last van nachtangst. Ik ben dus ook autistisch en hoogbegaafd getest. Ik kan me erg vinden in jullie artikel waarvoor dank.