Kennisbank, Slaapproblemen

Mijn peuter wil niet slapen

Leestijd: 9 minuten

De ouders van een pasgeboren baby stellen zich in op slapeloze nachten en een veranderend slaapritme. Gedurende het eerste jaar wordt de kleine waarschijnlijk elke nacht een paar keer wakker om te drinken. Voor veel ouders is het een enorme opluchting wanneer hun kind hele nachten door slaapt.

Het is heel vervelend als je in de peuterleeftijd van je kind nog een keer te maken krijgt met slaapproblemen. Voor veel jonge ouders leiden juist deze jaren tot veel frustratie rondom het thema slaap. Wanneer je peuter ineens niet meer wil slapen, dan kun je het gevoel krijgen dat ze je met opzet tegenwerken.

In dit artikel leggen we uit waardoor sommige peuters niet willen slapen. Sommige kinderen worden hysterisch wakker en andere peuters willen niet slapen zonder mama. We zullen uitleggen hoe dit kan komen en wat je het beste kunt doen om de situatie op te lossen.

Peuters krijgen te maken met enorm veel indrukken

Kinderen van twee tot vier jaar worden peuters genoemd. Op deze leeftijd krijgen de kleintjes te maken met enorm veel indrukken. De eerste jaren van ons leven staan in het teken van het ontwikkelen van basisfuncties zodat ons lichaam kan overleven. In de peuterleeftijd beginnen we de wereld om ons heen te verkennen en dat zorgt voor enorm veel indrukken.

Deze ontwikkeling van het zenuwstelsel kan er toe leiden dat een kind van 2
jaar niet wil of kan slapen. Dat heeft vaak te maken met het verwerken van alle prikkels van overdag. Deze indrukken spelen ’s avonds door hun hoofd en beginnen zich te mengen met fantasieën en droombeelden. Voor peuters is de scheiding tussen verbeelding en werkelijkheid nog niet erg duidelijk.

Peuter wil niet slapen hysterisch

Wanneer een kind begint met het verkennen van de wereld om zich heen, wordt het thema veiligheid erg relevant. Hun zenuwstelsel begint ervaringen te linken aan gevoelens en zo probeert het te voorkomen dat negatieve ervaringen herhaald worden. Al deze indrukken en lessen worden ‘s nachts verwerkt door hun hersenen en wanneer peuters moe worden vervaagt de grens tussen realiteit, herinnering en fantasie dán nog meer dan overdag.
Er zijn verschillende dingen die er toe kunnen leiden dat een peuter hysterisch wordt als het thema slapen wordt genoemd. Het kan zijn dat jouw kind helemaal nog geen zin heeft om te gaan slapen en de wereld verder wil verkennen. In dat geval heeft het misschien simpelweg wat minder slaap nodig – ’s nachts en of overdag.

’s Avonds is het moeilijker om emoties te reguleren

De hersenen van een peuter zijn nog niet ver genoeg ontwikkeld om allerlei oorzaken en gevolgen te kunnen begrijpen. Tegelijkertijd beginnen ze op deze leeftijd met het verkennen van mogelijkheden en het manipuleren van de wereld om hen heen. Dat maakt het erg moeilijk om compassievol met hen om te gaan en toch duidelijke grenzen te stellen.

Het is belangrijk om te begrijpen dat het voor een peuter niet duidelijk is waarom hij of zij hysterisch reageert op het thema slapen. Misschien is je kind eigenlijk al te moe en zijn de emoties zo overweldigend dat het de controle kwijtraakt. Het kan ook zijn dat het kind alles op alles zet om zijn zin te krijgen. Het is echter waarschijnlijker dat de overgang naar de droomwereld stressvol is voor je kind.

Om te slapen moet je veilig zijn

Ons zenuwstelsel is gebaseerd op duizenden jaren ontwikkeling in de vrije natuur. Het functioneren van het autonome (onbewuste) gedeelte is direct verbonden aan veiligheid. Wanneer we ons veilig voelen dan kunnen we rusten en slapen, zo niet dan staan we op scherp. Veel peuters maken overdag allerlei dingen mee die voor hen erg intens zijn en die indrukken moeten ’s nachts verwerkt worden.

Peuter wil niet slapen zonder mama

Het leven van een nieuw mens begint zijn ontwikkeling in het lichaam van de moeder. De eerste negen maanden bevinden we ons veilig geborgen vlakbij haar kloppende hart. Daarna volgen voor de meeste baby’s nog eens maanden of zelfs jaren waarin ze minstens elke paar uur hun moeder voelen en ruiken terwijl ze gevoed worden, in slaap vallen en de wereld beginnen te verkennen. Voor hen is hun moeder dus de veiligste plek op aarde.

Het is daarom logisch dat een peuter mama opzoekt als hij of zij moet gaan slapen. Ze weten dat het veilig is als hun moeder dichtbij is. Wanneer hun zenuwstelsel veel te verwerken heeft zoeken veel peuters daarom automatisch nog meer naar mama. Sommigen willen helemaal niet gaan slapen zonder dat mama aanwezig is. Later in de tekst worden tips gegeven over hoe je deze noodzaak langzaam kunt verminderen.

Kind wordt hysterisch wakker

In de peuterleeftijd ontwikkelen sommige kinderen een slaapstoornis die Pavor Nocturnus – oftewel nachtangst – wordt genoemd. Dit verschijnsel treedt op wanneer we van een lichtere in een diepere slaapfase overgaan. Blijkbaar worden in die fase bij sommige mensen angsten verwerkt, maar het lichaam is niet verlamd zoals in de droomfase.

Als je kind na een tijdje slapen met open ogen rechtop in bed zit te gillen en/of heftig gaat slaan of schoppen dan heeft het waarschijnlijk last van Pavor Nocturnus. Het is niet aan te raden – en vaak ook niet mogelijk – om iemand wakker te maken wanneer ze een aanval van nachtangst hebben. Het verschijnsel kan ook geen kwaad. Mensen met nachtangst slapen meestal na een aantal minuten rustig verder en herinneren zich er de volgende dag niets van.

Als je peuter vaak op dezelfde tijd hysterisch gaat huilen ’s nachts dan kun je proberen om hem of haar een half uurtje daarvoor te wekken om even te plassen. Dat kan het slaapritme veranderen en het optreden van nachtangst voorkomen. Sommige studies wijzen erop dat nachtangst en slaapwandelen gerelateerd zijn. De beste manier om met deze verschijnselen om te gaan is door te zorgen dat je kind zich geen pijn kan doen tijdens een aanval.

Peuter wil niet slapen tips

Er zijn allerlei verschillende dingen die je kunt proberen om de nachtrust van je peuter en de rest van je gezin te verbeteren. Het is daarbij vooral belangrijk om je eigen rust te bewaren. Kinderen voelen jouw stress en/of woede aan en als je vanuit je frustratie reageert is het waarschijnlijk dat je kind helemaal niet meer kan slapen.

Ontspannen naar bed gaan

Eén van de belangrijkste aspecten van een succesvol slaapritueel voor je kind is de rust die erin verscholen ligt. Zorg dus dat je een vorm uitkiest die voor jou uitvoerbaar is. Kinderen hebben het meest aan vaste gewoonten die met rust en ontspanning worden uitgevoerd. Dat geeft hen aan de ene kant houvast en aan de andere kant zo min mogelijk ruimte om het naar hun hand te zetten.

Strijd vermijden en consequent zijn

Als je samen woont met je partner dan kun je met hem of haar duidelijke afspraken maken. Zorg dat jullie weten wie wanneer verantwoordelijk is. Je kunt bijvoorbeeld allebei een gedeelte van het avondritueel voor je rekening nemen of de dagen afwisselen. Daarnaast is het belangrijk om duidelijke tekenen af te spreken voor als je het een keer niet meer trekt.
Zo gauw je een plan hebt gemaakt is het belangrijk om dit een tijd lang door te trekken. Vermijd strijd met je kind door niet in discussie te gaan maar wel rustig te blijven. Na verloop van tijd ga je kijken wat lijkt te werken en wat niet. Als je te maken hebt met een peuter die niet goed slaapt dan is het altijd een kwestie van uitproberen wat werkt. Hieronder volgen een aantal tips die al veel gezinnen geholpen hebben.

Een vast ritme

Het belangrijkste ingrediënt voor een goede nachtrust is een vast ritme. Zorg er daarom voor dat je peuter elke dag rond dezelfde tijd naar bed gaat en opstaat. Dat helpt het zenuwstelsel van je kind om op het juiste moment stofjes zoals melatonine te produceren waardoor het makkelijker wordt om in slaap te vallen.

Ritueel voor het slapen gaan

Een vast ritueel kan ook enorm helpen bij het inleiden van de slaap. Je kunt bijvoorbeeld rond het avondeten tijd maken voor het verwerken van de indrukken van de dag. Het is vervolgens belangrijk om ervoor te zorgen dat je kind na het avondeten geen heftige indrukken meer krijgt. Vermijd het gebruik van schermen (het licht daarvan werkt de melatonineproductie tegen) heftige spellen en andere dingen die intense emoties kunnen triggeren.

Probeer vervolgens om elke dag ongeveer 20 minuten tot een half uur voor bedtijd hetzelfde ritueel te starten. Dat kan bijvoorbeeld bestaan uit wassen, plassen, tanden poetsen, pyjama aan en nog even voorlezen of knuffelen. Maak dit ritueel niet te lang en zorg ervoor dat het duidelijk is wat er gaat gebeuren. Zo weet je kind dat aan het einde van het ritueel het licht uit gaat en het tijd is om te slapen.

De juiste bedtijd en middagdutje

Het vinden van de juiste bedtijd kan lastig zijn bij peuters. Zij hebben ongeveer 10 tot 14 uur slaap nodig per etmaal. Sommige peuters hebben nog erg behoefte aan hun middagdutje, terwijl anderen al beter gedijen zonder. Probeer ’s avonds goed op te letten wanneer je kind vermoeidheidsverschijnselen begint te vertonen – zoals rode wangetjes, omvallen, slecht evenwicht en emotioneel gedrag.

Als dit niet gebeurt voor of rond hun bedtijd, dan kun je overwegen om het middagdutje te verkorten of schrappen. Zorg er in ieder geval voor dat hun middagdutje niet te laat plaatsvindt want dan worden ze ’s avonds niet op tijd moe. Als je kind te vroeg moe wordt en vervolgens over zijn of haar slaap heen komt en erg druk gaat doen, dan kun je overwegen om het middagdutje te verlengen of de bedtijd te vervroegen.

Leren dat het bed veilig is

Het is uiterst belangrijk dat een peuter leert dat zijn of haar bed en slaapkamer veilige plekken zijn. Om dat te bewerkstelligen moet je er naar toe werken dat ze alleen en in hun eigen bed in slaap vallen. Er zijn verschillende manieren om dat te doen als je kind hier moeite mee heeft.

De wegschuivende stoel

Als je peuter niet wil slapen zonder mama dan kun je uiteraard naast je kind in bed kruipen tot hij of zij slaapt. Dat veroorzaakt een probleem als je daarbij zelf in slaap valt of je kind weer (hysterisch) wakker wordt zo gauw je er niet meer bent. Om deze situatie aan te pakken ga je op een stoel naast het bed zitten. Van daaruit kun je een verhaaltje voorlezen en een aai over de bol geven.

De eerste avond blijf je direct naast je kind zitten tot het in slaap valt. Op elke volgende avond schuif je de stoel steeds iets verder weg tot de je uiteindelijk buiten de deur terecht komt. Zo leert je peuter om zelf in slaap te vallen. Eerst in jouw directe aanwezigheid en uiteindelijk alleen.

Graduele uitdoving

Sommige peuters raken in paniek als je ze alleen laat voor ze in slaap vallen. In dat geval is het belangrijk om duidelijke grenzen te stellen en goed te communiceren. Je kunt bijvoorbeeld een afspraak maken: ‘jij gaat nu slapen en ik kom over vijf minuten nog even kijken.’ Zorg dat je deze afspraak dan ook nakomt maar blijf niet langer dan een minuut in de kamer.

Daarna maak je de tijd elke keer langer. Je gaat dus eerst na vijf minuten kijken, daarna na acht minuten, dan twaalf, dan zeventien, enzovoort. Bij dit schema is het belangrijk om te doen wat je zegt en tijden in te stellen die voorkomen dat je kind in paniek raakt. Je kunt bijvoorbeeld ook beginnen met twee minuten. Het is belangrijk om een complimentje te geven als je kind gedurende de afgesproken tijd rustig in bed is blijven liggen.

Het juiste bed en omgeving

Uiteraard is het ook heel belangrijk dat je kleine helemaal op zijn of haar gemak is in bed. Zorg daarom dat de temperatuur in de kamer tussen de 15 en 18 graden is. Daarnaast is het belangrijk dat het donker is, maar voor sommige kinderen is een nachtlampje of een kiertje naar de dim verlichte overloop geruststellend. Je kunt ook uitproberen of je peuter beter kan ontspannen in totale stilte of juist met het geroezemoes van de tv en de rest van het huishouden.

Daarnaast is het belangrijk om niet te snel te wisselen naar een groot bed. Peuters begrijpen vaak nog niet dat ze in bed moeten blijven zo gauw het licht uitgaat. Daarom is het niet verstandig om hun ledikantje te vervangen door een echt bed tot ze minstens drie of vier jaar oud zijn.

Extra hulpmiddelen

Naast al deze structurele oplossingen zijn er natuurlijk extra hulpmiddelen die je kunt gebruiken om je peuter te helpen ontspannen. Er zijn bijvoorbeeld warme dranken die helpen om te ontspannen en geen kwaad kunnen. Denk daarbij aan kamillethee of warme melk met anijs en/of dadels. Zorg in dit geval dat je kind niet zoveel drinkt dat het ’s nachts moet plassen.

Je kunt ook elke avond een kleine massage uitvoeren. Steeds meer mensen doen dat met hun baby’s en het helpt hen om te ontspannen en zich lekker te voelen in hun vel. Warme olie werkt extra ontspannend en een warm bad kan ook wonderen doen.

Een verzwaringsdeken kan enorm helpen om het zenuwstelsel van je peuter tot rust te brengen. Het gewicht van zo’n deken geeft een lichte druk die de kleine herinnert aan de veiligheid in de baarmoeder. Daardoor komen ze makkelijker in slaap en slapen ze beter door.

Overdag

Ook overdag kun je al veel doen om de slaap van je peuter te verbeteren. Kinderen (en volwassenen) slapen bijvoorbeeld beter wanneer ze veel tijd doorbrengen in de buitenlucht en veel bewegen. Het helpt ook wanneer ze gezond eten en geen volle maag meer hebben als ze naar bed gaan.

Daarnaast is het belangrijk om je kleine de mogelijkheid te geven om ervaringen te delen. Vraag je kind voor of tijdens het avondeten wat het heeft meegemaakt en ga in op dingen die een indruk hebben achtergelaten. Je kunt bijvoorbeeld samen de dag nog eens doorlopen en daarbij je kind bevestigen dat het goed zijn best geeft gedaan.

Je kunt ook tijdens de dag alvast toewerken naar een positief idee over de eigen slaapkamer. Maak het bed, de knuffel of de kamer een veilige plek in spel. Je kunt ook zelfstandig gedrag belonen met complimentjes en dat dan toepassen op het zelfstandig gaan slapen.

Maak spanning en onzekerheden bespreekbaar en vind samen een werkende oplossing

Veel peuters die niet goed slapen hebben last van stress en angst. Het is daarom belangrijk dat je erachter komt wat hun zorgen veroorzaakt. Dat doe je door te vragen naar hun onzekerheden en angsten. Zo maak je deze bespreekbaar en kun je samen met hen zoeken naar dingen die hen helpen om zich veilig te voelen.

Expert inschakelen

Als je alle bovenstaande opties hebt geprobeerd en nog steeds geen manier vindt om je peuter zonder stress in slaap te krijgen dan is het misschien tijd om een expert in te schakelen. Die kan vaak beter zien waar het mis gaat. Een expert zal je nieuwe mogelijkheden bieden om de situatie te keren.

Peuter wil niet slapen oorzaken

Er zijn honderden verschillende oorzaken die ervoor kunnen zorgen dat een peuter niet wil slapen of slecht doorslaapt. In de meeste gevallen heeft dit te maken met alle dingen die je kind aan het leren is. Het is belangrijk om te proberen te begrijpen wat er gebeurt in hun belevingswereld op het moment dat er geslapen moet worden. Zo kun je aanpassingen doen die het voor hen en voor jou makkelijker maken.

Conclusie

Kinderen hebben veiligheid nodig om ontspannen in slaap te vallen. Er zijn allerlei verschillende manieren om hen te helpen om hun zenuwstelsel te kalmeren wanneer het tijd is om te slapen. Je zult moeten kijken wat helpt in jouw geval.

Je kunt beginnen met veiligheid te bieden door een vast avondritueel en ritme in te stellen. Zo weet hun zenuwstelsel wat er gaat komen en kunnen ze daarop vertrouwen. Er zijn ook allerlei manieren om je peuter te helpen om zich veilig te gaan voelen in hun eigen bed.

 

Gerelateerde artikelen

3 reacties op “Mijn peuter wil niet slapen

  1. Sarah schreef:

    Interessant artikel! Ik slaap de laatste tijd niet goed en dit heeft me echt geholpen .

  2. Nova schreef:

    Wat zijn de prijzen van de verzwaringsdeken van jullie? En kan ik deze ook in de zomer gebruiken?

  3. Nina schreef:

    Bedankt voor het artikel.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *